“အေျပာေတြရပ္ျပီး လက္ေတြ႔လုပ္ေဆာင္စုိ ့”
-မစ္(စ္) ယန္ဟီးလီ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္။
၂၀၁၉ခုႏွစ္ မတ္လ ၁၁ ရက္ေန႔တြင္ လူ႔အခြင့္အေရးေကာင္စီ၏ အၾကိမ္ (၄၀) ေျမာက္ အစည္းအေ၀းမွာ မစ္(စ္) ယန္ဟီးလီသည္ ျမန္မာနိုင္ငံဆိုင္ရာ လူ႕အခြင့္အေရး အေျခအေနမ်ားအေပၚ သူမ၏ အစီရင္ခံ စာကို တင္ျပေျပာၾကားခ့ဲပါသည္။ သူမသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ျဖစ္ပ်က္ခ့ဲေသာ အျဖစ္အပ်က္မ်ားအေပၚ တရားမွ်တမႈျဖစ္ေပၚလာေရးအတြက္ ပိုမိုက်ယ္ျပန္႔ေသာ အျမင္ျဖင့္ႏိုင္ငံတကာ အသိုင္းအ၀ိုင္းက စဥ္းစားသင့္ ျပီး ယခုခ်က္ျခင္းအေရးယူေဆာင္ရြက္ဖို႔ တိုက္တြန္းခ့ဲသည္။
AJAR သည္ အထူးကိုယ္စားလွယ္၏ ေျပာၾကားခ်က္ျဖစ္ေသာ တရားမွ်တျခင္းသည္ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္သူ မ်ားကို တရားစီရင္ျခင္းႏွင့္ ျပစ္ဒဏ္ေပးျခင္း နည္းလမ္းတခုတည္းျဖင့္သာေဖာ္ေဆာင္ရမည္ မဟုတ္ေၾကာင္းကို ခိုင္မာစြာ ေထာက္ခံပါသည္။ အမွန္စင္စစ္ ကႊ်ႏု္ပ္တို႔ ေခၚဆိုေသာ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးကာလတရားမွ်တမႈ ေဖာ္ေဆာင္ေရးသည္ အမွားမ်ားကို ၀န္ခံျခင္း၊ ျဖစ္ပ်က္ခ့ဲသည့္အရာမ်ားကို အမွန္အတိုင္း အမ်ားသိေအာင္ မွ်ေ၀ေပးျခင္း၊ ထိခိုက္နစ္နာသူမ်ားကို ေတာင္းပန္ျခင္း၊ အေလ်ာ္ေပးျခင္း၊ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးအတြက္ ပံ့ပိုးေပးျခင္းမ်ားကို တန္းတူညီမွ်စြာ စဥ္းစားေပးျခင္းႏွင့္ ေနာက္ထပ္ခ်ဳိးေဖာက္မႈမ်ား မျဖစ္ပြားေအာင္ လုိအပ္ေသာျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ား အတြက္ အာမခံေပးျခင္း စသည္ျဖင့္ ဘက္စံုပါ၀င္ေသာ အေျခခံမူေဘာင္မ်ားကိုဆိုလိုပါသည္။ ဤ အေျခခံ မူေဘာင္သည္ ႏိုင္ငံတကာ လူ႔အခြင့္အေရး ဥပေဒအရ အစုအျပံဳလိုက္ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္ခံရ သူမ်ား၏ အခြင့္အေရးမ်ားကို ထင္ဟပ္ေစမည္ျဖစ္ပါသည္ (အမွန္တရား၊ တရားမွ်တမႈ၊ ျပန္လည္ကုစားမွဳ ႏွင့္ ထပ္တလဲလဲ ခ်ဳိးေဖာက္မခံရျခင္း အခြင့္အေရးမ်ား)။
အသြင္ကူးေျပာင္းေရးကာလ တရားမွ်တေရးေဖာ္ေဆာင္ဖို႔ခ်ဥ္းကပ္ျခင္း ပ်က္ကြက္မႈသည္ ယခုလက္ရွိ ျမန္မာႏိုင္ငံ အေျခအေနတြင္ျဖစ္ေပၚေနေသာ အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္ခံရသူမ်ား၏ ထိခိုက္နစ္နာမႈမ်ားႏွင့္ အခြင့္အေရးမ်ားကို အသိအမွတ္မျပဳျခင္းႏွင့္အတူ အျပစ္က်ဴးလြန္သူမ်ား အေရးယူမခံရျခင္းႏွင့္ အျပစ္ျငင္းပယ္ေသာ ယဥ္ေက်းမႈကို ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ အထူးကိုယ္စားလွယ္ ထပ္ေလာင္းအတည္ျပဳခ့ဲသက့ဲသို႔ အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္ခံရသူမ်ား၏ အခြင့္အေရးမ်ားသည္ ခ်ဥ္းကပ္မႈ အားလံုး၏အဓိက အခ်က္မ်ားအျဖစ္ဆက္လက္ တည္ရွိေနရမည္ျဖစ္သည္။ ျမန္မာအစိုးရႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ အသုိုင္းအ၀ုိင္းမ်ား ႏွစ္ဖက္လံုးတြင္ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္ခံရသူမ်ားအတြက္ သင့္ေတာ္ေသာ ကုစားမႈမ်ားပံ့ပိုးေပးရန္ႏွင့္ သူတို႔၏အခြင့္အေရးမ်ားကို ကာကြယ္ေပးရန္တာ၀န္အျပည့္ရွိပါသည္။ ထပ္ေလာင္းျပီး အကူအညီမ်ားႏွင့္ပတ္သက္ျပီး ႏိုင္ငံတကာ အသိုင္းအ၀ိုင္းမ်ားအေနျဖင့္ အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္ခံရသူမ်ားအား ၾကားျဖတ္အကူအညီမ်ားကို အထူးကိုယ္စားလွယ္ အၾကံျပဳခ်က္မ်ားအတိုင္း အေရးတၾကီး ခ်က္ျခင္းေထာက္ပ့ံေပးရပါမည္။
ျမန္မာအရပ္ဘက္အဖြဲ႔အစည္းမ်ားအေနျဖင့္ အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈမ်ား မွတ္တမ္းတင္ျခင္း၊ အထိမ္းအမွတ္ပြဲမ်ားက်င္းပျခင္း၊ စိတ္ဒဏ္ရာ ကုစားေပးျခင္း ႏွင့္ အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္ခံရသူမ်ားကို အေရးေပၚေထာက္ပံ့ေရးအကူအညီမ်ားေပးျခင္းအပါအ၀င္ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးကာလ တရားမွ်တမႈ ႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ သိသာျမင္သာေသာ က႑မ်ားအခ်ဳိ႕ ကို ေဖာ္ေဆာင္ႏွင့္ျပီးျဖစ္ပါသည္။ ႏိုင္ငံတကာ အလွဴရွင္အဖြဲ႔အစည္းမ်ားအေနျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ေရွ႕ဆက္လုပ္ေဆာင္မည့္ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးကာလ တရားမွ်တမႈ ေဖာ္ေဆာင္ေရး အစီအစဥ္ ေရွ႕ဆက္သြားႏိုင္ဖို႔ အေရးၾကီးေၾကာင္းအသိအမွတ္ျပဳသင့္ျပီး၊ ဒီလိုအသိအမွတ္ျပဳျခင္းကို ထိုက႑မ်ားတြင္လုပ္ေဆာင္ေနေသာ ေဒသခံအဖြဲ႔အစည္းမ်ားအား ပိုမိုေထာက္ပံံံ့ေပးျခင္းမ်ားျဖင့္ ျပသသင့္ပါသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံလူ႔အခြင့္အေရးအေျခအေနမ်ားကို အထူးကိုယ္စာလွယ္၏ အစီရင္ခံစာကို ေအာက္ပါ လိပ္စာတြင္ၾကည့္ႏုိင္သည္။
https://www.ohchr.org/en/hrbodies/sp/countriesmandates/mm/pages/srmyanmar.aspx
သူမ၏ ႏုတ္အားျဖင့္ တင္ျပခ်က္မ်ားကို ေအာက္ပါလိပ္စာတြင္ၾကည့္ႏိုင္သည္။
https://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=24299&LangID=E